Czym jest łupież?

Łupież ogranicza się do skóry owłosionej głowy, może powodować swędzenie, ale bez widocznego zapalenia skóry. Natomiast w przypadku łojotokowego zapalenia skóry zmiany mogą zajmować okolice skóry owłosionej głowy, twarz, rynny łojotokowe: przednią i tylną, a nawet występować w okolicy pachwin.

Najczęściej zajęte chorobowo miejsca to:

• owłosiona skóra głowy (na granicy czoła i linii włosów),
• okolica zauszna,
• okolica potyliczna,
• twarz (fałdy nosowo-policzkowe i w brwiach),
• okolica mostka,
• tzw. rynna łojotokowa tylna, czyli wzdłuż kręgosłupa,
• rynna łojotokowa przednia.

Zmiany przybierają postać odgraniczonych zmian rumieniowych z drobnopłatowym złuszczaniem na powierzchni. Najczęściej zmiany rumieniowo-złuszczające są nieostro odgraniczone od zdrowej skóry, towarzyszy im uciążliwe swędzenie i narastająca łuska. Świąd powoduje, że pacjent zdrapuje łuskę, a pod nią pozostaje zaczerwieniona, bardzo wrażliwa skóra. Na skórze owłosionej głowy może dochodzić do nawarstwiania się łusek i powstawania całych okolic skóry owłosionej głowy, pokrytych grubą warstwą łuski. Łupież natomiast możemy podzielić na: łupież zwykły (tzw. suchy) oraz łupież tłusty. Oba rodzaje cechują się obecnością srebrzystych łusek i dotykają 5-10% populacji. Szczyt zapadalności na łupież zwykły to 10.-20. rok życia, jednak schorzenie w okresie dorastania przekształca się w łupież tłusty. Według dużej grupy autorów łupież nie jest osobną jednostką chorobową, ale najłagodniejszą postacią łojotokowego zapalenia skóry. Etiologia ŁZS i łupieżu jest bardzo złożona i nie do końca poznana.

Jakie sa przyczyny łupieżu?

Wśród przyczyn najczęściej wymienia się:

• czynniki środowiskowe (klimatyzacja, zanieczyszczenie środowiska),
• obecność na głowie i skórze drożdżaków z rodzaju Malassezia,
• czynniki hormonalne (udział androgenów i prolaktyny),
• czynniki immunologiczne,
• nawyki pielęgnacyjne (nieprawidłowy dobór kosmetyków, w tym szamponów, używanie zbyt dużej ilości kosmetyków do
• pielęgnacji włosów – odżywki, lakiery, gumy, żele),
• częste noszenie nakryć głowy (np. kucharze),
• nieodpowiednia dieta (uboga w cynk, kwasy tłuszczowe i produkty zawierające witaminy z grupy B),
• promieniowanie ultrafioletowe.

Bez wątpienia schorzenie częściej dotyczy osób z obniżoną odpornością, w tym szczególnie często osób zakażonych HIV. Dużo częściej chorują osoby ze skłonnością do nadużywania alkoholu, osoby niedożywione, zaniedbane oraz pacjenci depresyjni czy z chorobą Parkinsona. Udokumentowano także wpływ części leków na zaostrzenie się objawów łojotokowego zapalenia skóry (leki psychotyczne, glikokortykosterydy).

Leczenie łupieżu

Obydwie jednostki chorobowe odpowiadają na to samo leczenie, w obu podstawę stanowią produkty zwalczające grzyby drożdżopodobne z rodzaju Malassezia. W obydwu jednostkach chorobowych stosuje się leczenie miejscowe. Z postaciami wczesnymi, łagodnymi i średnionasilonymi świetnie radzą sobie preparaty z cyklopiroksolaminą w postaci szamponu w przypadku owłosionej skóry głowy czy kremu, żelu, roztworu i zawiesiny w przypadku skóry gładkiej. Zastosowanie znajdują też szampony z mikonazolem, ketokonazolem, pirytonianem cynku czy siarczkiem selenu. Cyklopiroksolamina działa grzybobójczo, grzybostatycznie, a także charakteryzuje się odpowiednio silnym działaniem przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym. Łagodzi więc świąd i podrażnienia. Ketokonazol działa grzybostatycznie i w niewielkim stopniu przeciwzapalnie. Właściwości przeciwzapalne niewątpliwie są pożądane w leczeniu ŁZS, niestety, działanie to w przypadku leków azolowych nie jest znaczące klinicznie. Szerokie stosowanie pochodnych imidazolowych może także prowadzić do znacznego wzrostu liczby szczepów grzybów drożdżopodobnych opornych na te leki. Inną opcją leczniczą łupieżu jest stosowanie pirytionianu cynku w szamponie. Mechanizm przeciwgrzybiczego działania tego związku wiąże się z zaburzeniem czynności transportowej ściany komórkowej grzyba, prawdopodobnie przez wpływ na pompę protonową. Zaznaczyć jednak należy, że MIC pirytionianu cynku dla grzybów z rodzaju Malassezia (0,78-1,56 mg/ml) jest wyższy niż dla ketokonazolu (0,1 mg/ml) i znacznie wyższy niż dla cyklopiroksolaminy (0,001-0,125 μg/ml). W ŁZS – jeśli jest konieczne, należy na krótko w terapii łączonej z nawilżaniem zastosować słabe glikokortykosteroidy bądź leki immunomodulujace – inhibitory kalcyneuryny. Zastosowanie znajdowały także produkty z dziegciem czy metronidazolem. W łupieżu wystarczające jest zawsze leczenie miejscowe, natomiast w ŁZS w cięższych postaciach podstawę stanowią doustne leki przeciwgrzybicze, a działanie skierowane jest również na redukcję stanu zapalnego. Pozytywne działanie wykazują także takie leki jak itrakonazol i terbinafina. Szampon z substancją przeciwgrzybiczą (cyklopiroksolaminą lub ketokonazolem) należy stosować 2-3 razy w tygodniu przez miesiąc. Po ustąpieniu objawów zaleca się stosowanie szamponu 1 raz w tygodniu przez 3 miesiące, aby zapobiec nawrotom łupieżu. Osoby ze skłonnością do występowania łupieżu i ŁZS powinny stosować na co dzień łagodne szampony emolientowe, aby zminimalizować podrażnienia skóry. Warto rozważyć również profilaktyczne stosowanie szamponów z substancją przeciwgrzybiczą – raz w tygodniu, aby ograniczyć ryzyko nawrotu łupieżu i ŁZS. W obu schorzeniach warto pamiętać o uzupełnianiu niedoborów żywieniowych, w tym cynku i witamin z grupy B, a także kwasów omega-3. Zmiana kosmetyków pielęgnacyjnych i nawyków pielęgnacyjnych często pozwala na długoterminowe utrzymanie poprawy. Unikanie ostrych przypraw i „śmieciowej” diety wpisuje się w całokształt radzenia sobie z tą przypadłością. Nie należy nigdy lekceważyć objawów. Choroba przede wszystkim musi być prawidłowo rozpoznana. Często mylne rozpoznanie pod postacią łuszczycy czy alergicznego kontaktowego zapalenia skóry nie pozwala na skuteczne leczenie.

 

Powiązane artykuły: 

Łupież i jego objawy >>
Łupież tłusty a suchy – jak odróżnić? Objawy >>
Jak walczyć z łupieżem? >>

Bibliografia:

1. E. Baran, J. Szepietowski, R.Maleszka, W. Placek, Z.Adamski, W. Gliński: Łojotokowe zapalenie skóry i łupież: konsensus postępowania terapeutycznego. Wytyczne rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Dermatologiczne; Dermatologia Kliniczna 2006, 8 (4): 229-234.